Passievoorstellingen met martelwerktuigen

Passievoorstellingen met martelwerktuigen 

Onbekend
GC.REL.02b.2007.30890; C 432/2007
Midden 19e tot midden 20e eeuw
Metaal, hout
H. 54 cm; diam. 27 cm

Passievoorstelling in fles

Onbekend
GC.REL.08a.2003.32761; N 46/2003
19e eeuw
Glas, hout, papier, plantaardig materiaal

H. 20,3 cm; B. 6,5 cm

Deze twee passievoorstellingen met martelwerktuigen zijn afkomstig uit de collecties van de afdeling religieuze en Maaslandse kunst. In de eerste worden onder een glazen koepel de martelwerktuigen van Christus gepresenteerd boven het lichaam dat op het lijkkleed ligt. De tweede, ondergebracht in een fles, toont papieren figuren van de Maagd Maria en de heilige Johannes aan de voeten van de gekruisigde Verlosser.

Passievoorstellingen in miniatuurvorm zijn wijdverbreid. Ze combineren een groot aantal verschillende productietechnieken, vormen en materialen. Een ander voorbeeld is dit exemplaar van was, dat wordt bewaard in de afdeling Glas.

Meestal worden ze gemaakt door anonieme boeren, ambachtslieden, herders, zeelieden, vuurtorenwachters, mijnwerkers of religieuze gemeenschappen in hun schaarse vrije tijd..

Lijdenswerktuigen van Christus

Arma Christi (letterlijk: de wapens/insignes van Christus) zijn de symbolische werktuigen van de Passie van Christus (het geheel van gebeurtenissen die verband houden met het lijden en de dood van Jezus Christus).

Als attributen staan ze voor de overwinning van Christus aan het kruis, die het meest indrukwekkend wordt getuigd door de wederopstanding. Deze christelijke iconografie stamt uit de middeleeuwen en was erg populair tussen de 15e en 16e eeuw. Ze is ook afgebeeld op het schilderij Gregoriusmis uit de 16e eeuw, dat tentoongesteld wordt in de schatkamer van de kathedraal.

Al deze herinneringen helpen de gelovigen om stil te staan bij het lijden van Christus, de Verlosser. Ze worden vaak willekeurig afgebeeld op verschillende soorten media (gravures, schilderijen, kruisen, enz.) en kunnen op verschillende niveaus worden geïnterpreteerd. Soms zijn er veel te zien, maar zelden allemaal. De passie in enge zin omvat eigenlijk alleen de periode tussen de gevangenneming van Christus en zijn kruisiging. De iconografie breidt dit kader echter uit en put uit de hele periode vanaf de intocht van Christus in Jeruzalem tot aan zijn begrafenis, waarbij soms ook zijn geboorte wordt meegenomen.

Een werk van geduld

Deze fles is uniek, nietwaar? Toch heeft hij iets vertrouwds. Het eerste wat in me opkomt zijn natuurlijk de bootjes die zeelieden met een tang in flessen in elkaar zetten! Hetzelfde proces wordt hier gebruikt.. Daarom worden deze “bouteilles de la Passion” (passieflessen) ook wel “bouteilles de marinier” (zeemansflessen) genoemd. De reden waarom ze ook bekend staan als “geduldflessen” ligt voor de hand.

Deze traditie zou teruggaan tot de 18e eeuw, hoewel er ook enkele voorbeelden uit de late 17e eeuw bewaard zijn gebleven. Sommige stukken zijn zeer kostbaar en ook gesigneerd.

Deze vaak bescheiden en anonieme volkskunst verspreidde zich in de tweede helft van de 19e eeuw, tegelijk met de massaproductie van goedkope flessen van helder glas. De flessen zijn verschillend vormgegeven en behandelen een schier eindeloze verscheidenheid aan onderwerpen, waaronder religieuze en alledaagse taferelen, maar ook natuur- en ambachtelijke scènes (mijnbouw, weverij, enz.). Ook vandaag de dag zijn er nog steeds liefhebbers die zich bezighouden met het vervaardigen van deze wonderbaarlijke flessen.

Anekdote: de hier getoonde fles bevatte papaïnesiroop van Laboratoires Rouette & Perret in Parijs, die werd gebruikt voor de behandeling van gastro-enteritis bij zuigelingen en spijsverterings- en voedingsproblemen bij kinderen.

Christelle Schoonbroodt, conservator

Afdeling religieuze en Maaslandse kunst, Grand Curtius

Plaats in de tentoonstelling

De tentoongestelde stukken zijn te zien in de vitrine van het voorwerp van de maand. Inkomhal van het museum Grand Curtius in Luik.

Bijschriften – Copyright Stad Luik – Grand Curtius.
Musée de Liège